NË FOKUS, 17 Nëntor 2020, 17:37

Lukashenko akoma në pushtet? Pas 100 ditëve, opozita ndryshon taktikë  

Kanë kaluar 100 ditë që nga rizgjedhja e Aleksandër Lukashenkos në një proces të manipuluar në të cilin udhëheqësi Bjellorus fitoi të pamundshmen, 80% të votave. Lëvizja protestuese që shpërtheu pas zgjedhjeve vazhdon, madje edhe përballë një dhune policore gjithnjë e në rritje.

Kanë kaluar mbi tre muaj nga zgjedhjet e 9 gushtit dhe situata në Bjellorusi është një ngërç, ashtu sic edhe shumica e pranojnë. Lukashenko, i mbështetur nga Moska, mbetet në pushtet dhe kundërshtarët e tij kryesorë politikë janë ose të mërguar ose në burg. Në rrugë, dhuna e shfrenuar ndaj protestuesve vazhdon.

Më 12 nëntor, Raman Bandarenka, 31 vjeç, vdiq pasi ishte rrahur nga policia, duke shkaktuar dënime nga Bashkimi Evropian, i cili ka bërë thirrje për t'i dhënë fund goditjes kundër protestave dhe sanksioneve shtesë ndaj Lukashenkos, familjes së tij dhe shoqëruesit të tij.

Por Lukashenko nuk e përmendi vdekjen e Bandarenka në një intervistë për mediat shtetërore në 13 nëntor, duke argumentuar se trazirat në rrugët e Minskut dhe qyteteve të tjera ishin të paligjshme. Ai e krahasoi atë me "revolucionet me ngjyra" të mbështetura nga perëndimi në Evropën post-Sovjetike .

"Ne i vlerësojmë pa mëdyshje ngjarjet që ndodhin në vend pas zgjedhjeve si një përpjekje për një grusht shteti antikushtetues," tha Lukashenko.

Por pavarësisht dhunës - 17,000 vetë janë arrestuar dhe shumë prej tyre janë rrahur keq, që kur filloi lëvizja e protestës - në Minsk dhe qytete të tjera.

Kush do ta zëvendësojë Lukashenkon?

"Duhet të kuptohet që protestat në Bjellorusi janë para së gjithash "kundër" dhe jo "për ". Ato janë kundër Lukashenkos dhe për këdo. Kjo është mendja e shumicës së bjellorusëve”, tha për Euroneës, Ales Kirkievicz, një gazetar, shkrimtar dhe anëtar i këshillit të Frontit Popullor të Bjellorusisë.

Por aty, mbase qëndron problemi. Gjatë 26 viteve të fundit, Lukashenko ka pastruar si kundërshtarët e tij ashtu edhe pasardhësit e tij të mundshëm, duke krijuar një vakum drejtimi rreth vetes që përjashton çdo rival politik jashtë familjes së tij. Ndërkohë, parlamenti i Bjellorusisë është kryesisht pa dhëmbë dhe përmban disa shifra që mund të zëvendësojnë Lukashenkon si president.

"Fakti është se aktualisht nuk ka praktikisht askush në skenën politike bjelloruse, as midis shoqëruesve të Lukashenkos dhe as midis opozitës, i cili mund të konsiderohet si një pasardhës i mundshëm. Nga ky këndvështrim, nxitësit e protestave nuk duket se kanë peshë të mirëfilltë politike dhe ka shumë të ngjarë të luajnë vetëm një rol kalimtar", tha Rumen Dobrinsky, në Institutin për Studime Ekonomike Ndërkombëtare të Vjenës.

Sigurisht që është Sviatlana Tikhanouskaya, e cila doli e dyta në zgjedhjet më 9 gusht, një figurat e opozitës, që pretendohet se doli shumë më mirë sesa pretendohej në rezultatet zyrtare. Tikhanouskaya, e cila është aktualisht në mërgim, konsiderohet nga ata jashtë Bjellorusisë si trashëgimtare, por dihet pak për programin e saj politik përtej zgjedhjeve të reja.

"Njerëzit ende nuk e dinë se çfarë ofron programi i saj konkretisht, si do të jetë Bjellorusia, nëse ajo bëhet presidente," tha Kirkievicz.

Shtoji kësaj se ajo është cituar të ketë thënë se dëshiron vetëm të kryesojë një tranzicion të pushtetit dhe nuk do të kandidojë për zyrën presidenciale.

Është edhe Viktar Babaryk, një bankier i cili u ndalua fillimisht të regjistrohej në zgjedhje dhe më pas u fut në burg, ku vazhdon qëndrojë akoma” Ai është një udhëheqës i fortë me histori të mirë drejtimi dhe aftësi diplomatike. E panjohur është se sa ai ka ndryshuar gjatë kohës së tij në burg, por nëse ambiciet e tij politike mbesin, unë mendoj se ai do të ketë një shans serioz, ”tha Kirkievicz.

Ndërkaq,  qëllimet e opozitës nuk janë të unifikuara. Ka nga ata që janë në rrugë që duan Lukashenko të zhduket, por nuk e dinë kush do ta zëvendësojë atë. Babshtë Babaryka është në burg, ndërsa Tikhanovskaya është në mërgim dhe mund të ketë pak ndikim në situatën në terren.

"Kjo është arsyeja pse shumë njerëz, duke përfshirë Tikhanovskaya, po flasin për ndryshimin e taktikave. Si duhet të bëhet kjo nuk është specifikuar ende. Kjo është arsyeja pse situata është ende e bllokuar: autoritetet nuk janë të gatshme për një dialog mbi kushtet e opozitës, dhe opozita nuk mund të ofrojë asgjë përveç tubimeve masive në rrugë. Deri më tani është një rrugë pa krye ", tha Kirkievicz.

Sanksionet

Ndërkaq, jashtë Bjellorusisë, presioni po rritet mbi Lukashenkon. BE vendosi sanksione për dhjetëra zyrtarë në prag të zgjedhjeve dhe më 13 nëntor Peter Stano, zëdhënësi i BE për politikat e jashtme dhe të sigurisë, kërcënoi me veprime të mëtejshme, përfshirë sanksione të mëtejshme.

Ndërkohë, Presidentja e Komisionit Evropian Ursula von der Leyen sugjeroi që BE mund të shpërblente tranzicionin demokratik në Bjellorusi me mjete ekonomike.

"Ndikimi ekonomik i Evropës është i pamasë. Varet nga ne që të marrim pozicionet të qarta dhe t'i zbatojmë ato me veprime më të forta", tha ajo.

Industritë shtetërore

Nuk është rastësi që Von der Leyen përmend ekonominë, pasi perspektiva ekonomike e Bjellorusisë është e zymtë. Rusia ka filluar të tërheqë subvencionet e energjisë, inflacioni po rritet, dhe qeveria e Bjellorusisë po mbaron paratë. Analistët presin që Bjellorusisë do t’i duhen të marrë hua 3.3 miliardë dollarë - rreth 7% të PBB-së totale të vendit gjatë 12 muajve të ardhshëm thjesht për të shërbyer borxhin e jashtëm.

Një nga shpenzimet më të mëdha janë industritë masive shtetërore që punësojnë mijëra bjellorusë dhe kanë mbijetuar vetëm për shkak të subvencioneve të mëdha të qeverisë. Lukashenko nuk është në gjendje të privatizojë këta gjigantë joefikasë në pronësi të shtetit sepse ta bësh këtë do të çonte domosdoshmërisht në papunësi masive, duke injektuar edhe më shumë vrull në lëvizjen opozitare.

Dobrinsky argumenton se këto punë janë pjesë e kontratës sociale midis Lukashenkos dhe bjellorusëve, e cila, që nga viti 1994, e ka parë atë të sigurojë stabilitet dhe punësim për njerëzit e vendit në këmbim të mungesës së lirisë politike dhe asaj që është efektivisht sundimi autokratik. Sidoqoftë, ajo kontratë është prishur.

"Për të gjitha qëllimet praktike, ky sistem u shemb në vitin 2020 dhe ne tani i shohim mbeturinat e tij në rrugët e Minskut," tha Dobrinsky.

Ndërhyrja e Putin

Ndërhyn edhe Vladimir Putin, i cili nuk ka harruar që Bjellorusia nënshkroi Traktatin për Krijimin e Shteteve të Bashkimit me Rusinë gati 30 vjet më parë dhe ka qenë duke ngatërruar Lukashenkon që prej asaj kohe për të bërë sa më mirë nënshtrimin e Bjellorusisë ndaj fqinjit të saj më të madh. Në të vërtetë, arsyeja pse përfunduan subvencionet masive të Rusisë për Bjellorusinë ishte një mënyrë presioni mbi Minskun.

Putini ka paralajmëruar në mënyrë të përsëritur se Rusia do të ndërhynte nëse kishte një përpjekje nga fuqitë evropiane për të ndikuar në ndryshimin e regjimit në Bjellorusi, duke paralajmëruar se "elementët ekstremistë" në vend po përfshiheshin në "banditizëm" dhe se Rusia mund të vendoste zbatimin e ligjit, nëse do të ishte e nevojshme.

Duke pasur parasysh atë mbështetje, çfarë shprese ka për opozitën?

"Lukashenko nuk ka më një legjitimitet shoqëror, nuk ka besimin e popullit bjellorus" tha Kania. "Vetë protestat nuk do ta ndryshojnë këtë situatë për një kohë të gjatë, kështu që cështja është se si të përmirësohen taktikat politike, për të krijuar një hapësirë ​​për negociata që shkon përtej protestave në rrugë."

Sergey Lavrov, Ministri i Punëve të Jashtme të Rusisë, sugjeroi kohët e fundit që Bjellorusia duhet të zbatojë "reformën kushtetuese" dhe ekziston gjithmonë shansi që Lukashenko të bëhet kaq toksik sa që edhe Moska vendos ta dorëzojë atë. Por problemi mbetet se kush saktësisht do ta zëvendësonte atë.

“Në praktikë, i vetmi koncesion për të cilin Lukashenko po flet është reforma kushtetuese. Në çfarë forme dhe çfarë do të jetë - askush nuk e di. Por Lukashenko nuk do të heqë dorë nga pushteti dhe të largohet, të ikë apo kapitullojë", tha Kirkievicz. (Marrë nga Euronews. Përshtati në shqip TPZ)

/TPZ.al/